ภูมิแพ้อาหารในเด็ก

ภูมิแพ้อาหารเป็นอีกปัญหาโภชนาการในเด็กเล็ก ภูมิแพ้เป็นปฏิกิริยาของระบบภูมิต้านทานที่เกิดขึ้นหลังจากกินอาหารบางอย่างเข้าไป ซึ่งการแสดงอาการจะเกิดมากในเด็กวัยต่ำกว่า 3 ปี และค่อยๆ หายเมื่ออายุ 5 ปี นะคะ

จริงๆ แล้วสาเหตุของภูมิแพ้อาหารก็ยังไม่สามารถอธิบายได้อย่างชัดเจน โดยคาดว่า อาจเกิดมาจากยีนหรือสารพันธุกรรมบางอย่าง โดยการดูจากประวัติครอบครัว อาจจะชี้แนวโน้มที่เด็กจะเป็นภูมิแพ้ได้ การที่ระบบภูมิต้านทานของทารกมีความไวต่อสิ่งแปลกปลอม หรือสภาวะบางอย่างในกระเพาะและทางเดินอาหารก็อาจเป็นสาเหตุอาการภูมิแพ้ได้ค่ะ

ปกติระบบภูมิต้านทานของคนเรา ไม่ว่าจะเด็กหรือผู้ใหญ่ จะเข้าใจว่าอาหารที่ทานเข้าไปเป็น “สิ่งแปลกปลอมแต่ปลอดภัย” และเมื่อมีบางอย่างผิดปกติระหว่างการแปรสภาพอาหารในระบบย่อยอาหาร ร่างกายจะมีปฏิกิริยาไวต่ออาหาร จนทำให้ระบบภูมิต้านทานเข้าใจว่าอาหารนั้นเป็นสิ่งแปลกปลอมและเป็นภัยคุกคาม จึงผลิต “markers” (เช่น อิมมูโนโกลบูลิน IgE หรือ IgG) สำหรับอาหารนั้น และเมื่อทานอาหารนั้นเข้าไปอีก อาหารที่ทานจะเจอกับ “markers” ซึ่งกระตุ้นให้ร่างกายปล่อยสารเคมีต่างๆ เช่น ฮิสตามีน ทำให้เกิดอาการแรกเริ่มของภูมิแพ้อาหารได้ค่ะ

คุณพ่อคุณแม่ทราบหรือไม่คะ ว่าภาวะร่างกายที่ไม่ทนต่ออาหารบางชนิด (food intolerance) และปฏิกิริยาไวต่ออาหารบางอย่างนั้น(food sensitivity) ต่างจากภูมิแพ้อาหาร(food allergy) นะคะ ภาวะสองอย่างแรกนั้น เป็นปฏิกิริยาต่ออาหารที่ไม่เกี่ยวข้องกับการตอบสนองใดๆ ของระบบภูมิต้านทาน ตัวอย่างเช่น เด็กที่ไม่มีเอนไซม์เพื่อย่อยแลคโตส หรือน้ำตาลในนม จึงมีอาการท้องเสียและท้องไส้ปั่นป่วนเมื่อดื่มนมเข้าไป

อาการแรกเริ่มที่แสดงว่าเป็นภูมิแพ้อาหาร สามารถแสดงได้หลายระบบและมีความหลากหลายในแต่ละคน เช่น ผื่นแดง ไข้ละอองฟาง ผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง ไซนัสอักเสบ หืดหอบ ซึ่งจะเกิดเมื่อมีการกินอาหารบางประเภทไปเป็นตัวกระตุ้น ร่างกายที่มีความไวจึงแสดงอาการแพ้ เป็นปฏิกิริยาตอบสนอง

อาหาร 8 ประเภทที่พบบ่อยว่ามีสารก่อให้เกิดภูมิแพ้

• ข้าวสาลี
• นมวัว
• ไข่
• ถั่วลิสง
• พืชตระกูลถั่ว ได้แก่ อัลมอนด์ มะม่วงหิมพานต์ วอลนัท
• ปลา ได้แก่ ปลาคอต ปลากะพง ปลาฟลาวเดอร์
• สัตว์น้ำที่มีเปลือก ได้แก่ ปู กุ้งทะเลขนาดใหญ่ กุ้งขนาดเล็ก
• ถั่วเหลือง

ภาวะภูมิแพ้ในเด็กอาจเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากอาจเกิดมาจากพันธุกรรม แต่คุณพ่อคุณแม่สามารถป้องกันหรือชะลอการเกิดอาการแรกเริ่มในตัวลูกน้อยได้ด้วยโภชนาการ * โภชนาการที่ดีตั้งแต่ช่วงแรกของชีวิตเป็นกุญแจสำคัญของการป้องกันการแพ้อาหารนะคะ

เสริมสร้างระบบภูมิต้านทานและระบบย่อยอาหารด้วยการกินอาหารที่สมดุลและหลากหลาย ออกกำลังกายเป็นประจำ และนอนหลับให้เพียงพอ

อ่านฉลากและเข้าใจข้อมูลต่างๆ บนฉลาก และเลือกผลิตภัณฑ์อาหารที่เหมาะสม

เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวอย่างน้อย 6 เดือน หรือนานที่สุดเท่าที่ต้องการค่ะ เพราะการให้นมแม่ คือโภชนาการที่ดีที่สุดสำหรับลูกน้อย ซึ่งมีบทบาทช่วยลดความเสี่ยงภูมิแพ้ และกระตุ้นภูมิต้านทานอย่างเป็นธรรมชาติ

ให้ลูกกินอาหารเสริมตอนอายุ 6 เดือนเท่านั้น อย่าเริ่มเร็วกว่านั้นนะคะ โดยเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวอย่างน้อย 6 เดือน เพราะนมแม่คือรากฐานของพัฒนาการทั้งร่างกายและระบบภูมิต้านทาน

เมื่อให้ลูกเริ่มทานอาหารเสริมตามวัย ควรให้กินอาหารที่มีสารก่อภูมิแพ้น้อย เริ่มให้ลูกทานอาหารเสริมตามวัยทีละชนิด ในปริมาณน้อยๆ เพียงวันละ 1-2 ช้อนโต๊ะก่อน แล้วค่อยๆ ปรับปริมาณเพิ่มขึ้นและสังเกตว่ามีอาการแพ้หรือไม่สำหรับเมนูอาหารเด็ก เช่น โจ๊กข้าวทำเอง

หลังเริ่มต้นด้วยข้าวผ่านไป 3-5 วันค่อยเริ่ม ให้ทานผักใบสีเขียวอ่อน จากนั้นอีก 3-5 วัน จึงค่อยเริ่มให้ทาน ไก่ หมู ปลาน้ำจืด ทีละอย่าง

หลีกเลี่ยงอาหารที่ก่อให้เกิดอาการแพ้ได้ง่าย เช่น ไข่ อาหารทะเลทุกชนิด ผักผลไม้ที่มีแคโรทีนสูง (มักเป็นผลไม้ที่มีสีแดง ส้ม เหลือง เช่น มะเขือเทศ แครอท ฟักทอง มะละกอ) รวมทั้งผักสีเขียวแก่ เช่น บร็อคโคลี่ ผักโขม

ผลไม้ที่มีรสเปรี้ยวหรืออาหารที่มีส่วนผสมของสีผสมอาหาร สารปรุงแต่งรส สารกันบูด ควรให้เมื่อกระเพาะอาหารของลูกเริ่มแข็งแรง และ ทำงานได้สมบูรณ์

ให้ลูกลองกินอาหารใหม่ๆ ทีละอย่างทุก 3-5 วัน วิธีการนี้จะช่วยให้คุณสามารถแยกแยะว่าอะไรเป็นต้นเหตุของอาการภูมิแพ้นะคะ

*ที่มา: รศ.พญ. จรุงจิตต์ งามไพบูลย์ . รวมความรู้เรื่องแพ้นมวัว