การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เป็นสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับทารก และการรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ/โภชนาการของมารดาก็มีความสำคัญเมื่อให้นมลูก
การตัดสินใจไม่ให้นมลูกอาจเป็นเรื่องยากที่จะแก้ไข นมผงสำหรับทารกเหมาะตั้งแต่แรกเกิดเมื่อทารกไม่ได้กินนมแม่ ขอแนะนำให้ใช้นมสูตรทั้งหมดตามคำแนะนำของแพทย์ พยาบาลผดุงครรภ์ ผู้มาเยี่ยมเยียนด้านสุขภาพ พยาบาลสาธารณสุข นักโภชนาการ เภสัชกร หรือผู้เชี่ยวชาญอื่นๆ ที่รับผิดชอบในการดูแลแม่และเด็ก
และควรคำนึงถึงผลกระทบทางการเงินด้วย ควรปฏิบัติตามคำแนะนำในการเตรียมและการให้อาหารทั้งหมดอย่างระมัดระวัง เนื่องจากการจัดเตรียมที่ไม่เหมาะสมอาจนำไปสู่อันตรายต่อสุขภาพได้
Q: ลูก 1 ปี 3 เดือน ทำไมตอนนี้ อึครั้งละมากๆ ก้อนใหญ่ แต่อึไม่แข็งนะคะ เกิดจากอะไร ทั้งที่เมื่อก่อนอึจะเละๆ ออกง่าย?
A: เจ้าตัวน้อยในวัย1 ปีขึ้นไป เป็นวัยที่เริ่มทานอาหารหลากหลายคล้ายผู้ใหญ่แล้ว ทำให้ลักษณะอึเป็นก้อนมากขึ้น หากลูกของคุณแม่ถ่ายได้ปกติ อึไม่แข็ง สีไม่ผิดปกติ (เช่น เทา ดำ แดง) และไม่ได้มีความลำบากตอนถ่าย เช่น ต้องออกแรงเบ่งมาก มีเลือดปน ก็ถือว่าอึลูกปกติยังไม่ต้องกังวลไปค่ะ
Q: ทำไมสีอึของลูกแต่ละวันไม่เหมือนกันเลย ตอนนี้อายุ 1 ปี และกินข้าว 3 มื้อแล้วค่ะ?
A: สีของอึสามารถเปลี่ยนไปตามอาหารที่เจ้าตัวน้อยกินเข้าไปได้ และปริมาณของน้ำดี (bile) ในอึ น้ำดีคือของเหลวสีเขียวๆจากถุงน้ำดีที่มีหน้าที่ช่วยย่อยไขมัน ซึ่งจะถูกเอนไซม์ต่างๆทำปฏิกิริยาด้วย จึงเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีน้ำตาลระหว่างที่ไหลลงมาตามระบบทางเดินอาหาร ดังนั้นอึที่ปกติมักจะมีสีเขียว-เหลือง-น้ำตาล และสีของอึยังขึ้นอยู่กับอาหารในแต่ละวันที่น้องกินด้วย หากวันไหนกินอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง วันนั้นเจ้าตัวน้อยอาจจะอึออกมาเป็นสีเขียวเข้มหรือเป็นสีน้ำตาลได้ค่ะ
Q: ได้ยินมาว่า ในเด็กไม่จำเป็นต้องถ่ายทุกวัน แล้วระยะเวลาแค่ไหนถึงจะเรียกว่าปกติ?
A: หากถ่ายมากกว่า 3 ครั้งต่อสัปดาห์และอึมีลักษณะเป็นก้อนนิ่มๆ ไม่ต้องออกแรงเบ่งมาก ก็ถือว่าปกติค่ะ
Q: ลูกชาย ทานอาหารได้ดี ผัก และผลไม้ไม่ขาดเลย แม่ทำให้กินทุกวันเลย ลูกไม่ชอบกินน้ำแต่กินนมวันละ 24 ออนซ์ ต่อวัน ทำไมยังท้องผูกอยู่เลยค่ะ
A: ในหนึ่งวัน เด็กอายุ 1-3 ปีควรได้รับของเหลวประมาณ 1.3 ลิตร หรือ 44 ออนซ์ต่อวัน (อ้างอิงจาก WHO) หากลูกกินแต่นมวันละ 24 ออนซ์ แล้วแทบไม่ได้กินน้ำเลย ทำให้ลูกได้รับของเหลวน้อยเกินไปต่อวัน ทำให้อุจจาระแข็งและแห้งค่ะ ในเด็กจะไม่ร้องขอทานน้ำหรือทานน้ำเอง คุณแม่ต้องคอยป้อนน้ำหลังมื้ออาหาร และกระตุ้นให้น้องทานน้ำระหว่างมื้อเพิ่มขึ้นด้วย หรือคุณแม่อาจทำอาหารในรูปแบบน้ำ เช่น แกงจืด ก๋วยเตี๋ยวน้ำ เพื่อช่วยให้ลูกทานของเหลวต่อวันได้มากขึ้นค่ะ
Q: ลูกไม่ชอบกินข้าว กินแต่ขนมเค้ก ชีส และนม วันละ 40 ออนซ์ ท้องผูกมาก?
A: อาจเป็นเพราะน้องได้รับอาหารที่มีกากใยน้อยเกินไปค่ะ ใยอาหารจะช่วยเพิ่มกากอาหารหรือปริมาณเนื้ออุจจาระและอุ้มน้ำทำให้อุจจาระนิ่มขึ้น ขับถ่ายได้สะดวกขึ้นค่ะ แนะนำปรับเรื่องอาหาร เด็กวัย 1 ปีขึ้นไปควรทานข้าวเป็นอาหารหลัก 3 มื้อ ครบ 5 หมู่ และทานนมเป็นตัวเสริม 2-3 แก้วหรือ 24 ออนซ์ต่อวันค่ะ และเน้นการกินอาหารที่มีกากใย ได้แก่ ผัก ผลไม้ เช่น มะละกอ แก้วมังกร กล้วย ค่ะ
Q: น้อง 1ขวบ2 เดือน ถ่ายยากมากค่ะ 3-4 วันถ่ายที เป็นมาตั้งแต่6เดือน บางครั้งถ้านานมากๆจะสวนให้ถ่ายออกค่ะ ไม่งั้นไม่ยอมเบ่ง เบ่งทีก็ร้องทีค่ะ ช่วงแรกอึจะแข็งมากพอปลายจะนิ่ม เกี่ยวกับระบบขับถ่ายไม่ดีหรือเปล่าค่ะ?
A: จากข้อมูลที่ให้มาเด็กมีประวัติท้องผูกมานาน แต่ไม่ได้รับการแก้ไขทำให้เด็กรู้สึกไม่อยากเบ่ง เพราะเบ่งแล้วเจ็บเด็กจึงอั้นไว้ เป็นอย่างนี้นานๆเข้าก็ยิ่งทำให้มีอาการท้องผูกเรื้อรัง เบื้องต้นให้คุณแม่ลองเพิ่มอาหารที่มีกากใยสูง เช่น ผักและผลไม้ และเสริมด้วยน้ำลูกพรุนเจือจางกับน้ำเปล่าในอัตราส่วนเท่าๆกัน และไม่ควรสวนให้ถ่ายบ่อยๆเพราะอาจทำให้เจ็บแล้วยิ่งไม่ยอมถ่ายหรือเคยชินกับการสวนทวารแล้วไม่ยอมถ่ายเอง หากยังถ่ายยากอยู่ควรพาน้องพบคุณหมอเพื่อหาสาเหตุและวางแผนการรักษาควบคู่กับการปรับพฤติกรรมการกินอาหารและฝึกการขับถ่ายให้เป็นเวลาทุกวัน
Q: ลูกชาย 1 ขวบครึ่ง อึเป็นก้อนแต่มีมูกคล้ายเสมหะปนออกมา วันละ 3-5 ครั้ง แบบนื้ท้องเสียหรือเปล่าคะ?
A: อาการที่บอกว่าลูกน้อยของคุณแม่ท้องเสียนั้น ก็คือ การที่ลูกน้อยอึเหลวตั้งแต่ 3 ครั้งขึ้นไป หรืออึเป็นน้ำปริมาณมาก 1 ครั้งขึ้นไป หรือมีมูกเลือดปน 1 ครั้งขึ้นไปต่อวัน ลักษณะของอึเป็นน้ำ หรือเป็นมูก หรือเหลวเละๆ ผิดปกติ บางครั้งจะพบว่ามีกลิ่นแรง เหม็นคาว แม้เพียงครั้งเดียวก็จะถือว่ามีท้องเสียได้ หากมีอาการอาการอื่นๆร่วมด้วย เช่น มีไข้ หรืออาเจียน หรือเป็นมูกเลือด แนะนำให้รีบปรึกษาแพทย์
Q: เมื่อลูกมีอาการท้องเสียจะต้องดูแลอย่างไร?
A: หากเด็กที่มีอาการท้องเสียไม่มาก ควรให้กินอาหารและดื่มนมตามปกติและไม่ควรเจือจางนม เพราะจะทำให้ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอกับความต้องการของร่างกาย ส่วนเด็กที่ท้องเสียอย่างรุนแรง ควรให้กินอาหารที่ย่อยง่าย เช่น ข้าวต้มหรือโจ๊ก แต่ถ้ามีอาการอาเจียนควรให้กินอาหารครั้งละน้อย ๆ แต่บ่อย ๆ เพื่อให้ย่อยได้ดีขึนและช่วยลดอาการอาเจียนลงได้ ถ้าอาการท้องเสียไม่ดีขึ้น ถ่ายอุจจาระเป็นมูกหรือมูกเลือด มีไข้สูงหรือชัก หอบลึก ไม่ยอมดื่มนมหรือกินอาหาร ถ่ายอุจจาระเป็นน้ำมากกว่า 10 ครั้งต่อวัน หรือมีอาการที่คุณพ่อคุณแม่ไม่แน่ใจควรพาลูกไปพบแพทย์ทันที
เป็นมูก คือ เมือก หรือน้ำใสๆ มีลักษณะเหนียวเล็กน้อย คล้ายไข่ขาวดิบที่เคลือบ หรือปนออกมากับอึ เป็นภาวะปกติ โดยอาจเกิดจากน้ำเมือกจากทวารหนักที่ร่างกายสร้างขึ้นเพื่อช่วยให้อึลื่นสามารถขับออกจากร่างกายได้ง่ายขึ้น แต่ถ้าร่วมกับลักษณะอื่นๆ คือ เป็นเมือกขาวหรือเหลืองขุ่นๆหุ้มอึทั้งหมด มีกลิ่นเหม็นผิดปกติ หรือมีเลือดปน ก็อาจเกิดจากมีการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหารได้
ทุกคำถามที่คุณแม่อยากรู้ เราพร้อมให้คำแนะนำโดยผู้เชี่ยวชาญพยาบาล และนักโภชนาการ.